Eer de koe
Hoe pak je dat aan in deze tijd? Als vleeseter, vegetariër of veganist?
​
Koeien zijn bijzondere dieren. In India, waar koeien heilig zijn, weten ze dat allang. Grote hindoegeleerden noemen de koe ‘moeder der schepselen’. Een hoogstaande status voor een dier, welke de meeste Nederlanders waarschijnlijk een beetje overdreven voorkomt. Waarom zou een koe bijzonderder zijn dan een ezel, een geit of een schaap?
Veganistische eiwittransitie de oplossing?
Het is geen wonder dat steeds meer mensen vegetariër worden of veganist. Door je menu los te maken van de verderfelijke bio-industriebespaar je de wereld aan dierenleed. Er wordt in kringen van vegetariërs en veganisten veel gesproken over de noodzakelijke eiwittransitie; we moeten dierlijke eiwitten in ons menu vervangen door plantaardige. Door vlees en zuivel in te ruilen voor peulvruchten, noten en zaden ontlasten we de aarde, want de productie van 1 kg vlees is wel 25 kg veevoer nodig. Kunnen we inderdaad de hele veehouderij (ook de biologische) maar beter afschaffen?
Creëren van vruchtbaarheid
Koeienmest wordt in de biodynamisch landbouw ‘het kloppende hart van het bedrijf’ genoemd. Dat klinkt als een heiligverklaring. Vanwaar die belangrijke rol van koeien en hun mest in de biodynamische landbouw? Laten we eens teruggaan in de geschiedenis, naar de tijd dat de landbouw ontstond en koeien (en ook geiten, varkens en schapen) definitief veranderden in landbouwhuisdieren. Wanneer dat precies is geweest, daarover verschillen de meningen. In antroposofische kringen wordt het begin van de agricultuurgekoppeld aan de persoon Zarathoestra, die ongeveer 7000 jaar voor Christus leefde. Zarathoestra was, zo wordt verteld, een ingewijde die, geïnspireerd door hogerhand, de aanzet gaf tot het gemengde boerenbedrijf. Hij deed dat door grassen en andere planten op magische wijze te veredelen tot granen en groenten. En hij leerde mensen hoe ze die voedingsplanten konden telen, met hulp van de dierlijke mest, compost en een vruchtwisseling. Het gemengde bedrijf, waarin de koe vanwege haar gulle mest- en melkgeschenken een hoofdrol speelt, is het begin van iedere nederzetting, van ieder dorp en elke stad.
Koe en mest
De dagindeling van een grasetende biologische (of biodynamische) koe ziet er zo uit: 8 uur grazen, 8 uur herkauwen, 8 uur slapen. Als je weleens in de ogen van een herkauwende koe hebt gekeken weet je dat zo’n dier, veel meer dan wanneer ze slaapt of eet, een en al rust uitstraalt. Haar naar binnen gekeerde blik verraadt dat herkauwen eigenlijk één groot magisch-meditatief proces is, waarin ze gras omtovert tot melk. Én tot mest.
De mest van een koe is echt iets anders dan die van een geit of een schaap. Aan de compacte keutels kun je zien dat geiten en schapen, net als de mens, nog vanalles voor zichzelf aan de aan de mest onttrekken. De ongevormdheid van een koeienvlaai duidt op een hoge bemestingswaarde. Je kunt biologische koeienmest, meer nog dan andere mestsoorten, zien als een kado aan de aarde. Een grote bijdrage aan de bodemvruchtbaarheid, veel gezonder en efficiënter dan de te dunne drijfmest van met krachtvoer gevoerde koeien. In de biodynamische landbouw heeft de koe nog een extra rol: in 5 van de 8 biodynamische preparaten worden delen van de koe gebruikt*. Samengevat: een koe is op vele manieren co-creator bij het vitaliseren van landbouwpercelen.
Alles en iedereen doet mee in de vertering
Terug maar het veganisme. Dat we minder vlees moeten eten is duidelijk. Maar is het vermijden van álle dierlijke voeding, ook van melk en zuivelproducten, dé oplossing om dierenleed te voorkomen? En hoe gezond is een puur plantaardig menu voor mensen? Wat zegt Rudolf Steiner daarover? In een van zijn voordrachten laat hij weten dat hij niet zo enthousiast is over een veganistisch dieet.Zijn idee: omdat wij als mens de verschillende natuurrijken buiten ons ook ín ons dragen- is het zinvol om van al die rijken, ook het dierlijke, iets tot ons te nemen. Al die rijken willen aangesproken worden en gekend worden, ook in onze vertering. Als je alleen maar planten eet zou je je verbinding met de aarde en met de mensen om je heen verzwakken. Als aanvulling geven melk- en melkproducten mensen ‘wat extra gewicht’, aldus Steiner. Gelukkig zegt hij er altijd bij dat je zijn beweringen nooit klakkeloos over moet nemen, maar ze te staven aan je eigen ervaringen. In dit geval, bijvoorbeeld, door een tijdje veganist te worden?
Bestaan blije landbouwhuisdieren?
Zou het kunnen dat het liefdevol domesticeren van dieren in beginsel iets goeds is? Zou het mogelijk kunnen zijn dat landbouwhuisdieren dieren, zoals koeien, gelukkig zijn hun mest aan onze akkers te mogen doneren? En geeft het hen misschien voldoening dat ze ook hun surplus aan melk mogen wegschenken aan mensen? Is het wellicht zelfs denkbaar dat dit, na het genieten van dierwaardig bestaan en het bereiken van respectabele leeftijd, ook geldt voor het opofferen van hun leven en hun vlees? Anders geformuleerd: eren we onze koeien het meest door ze niet meer te eten? En hun melk niet meer te drinken? Is het een goed idee van de Vegetarische Slager Jaap Korteweg om een eenzame machine in het weiland te zetten die, met hulp van enzymen en kunstmatige verteringsprocessen, koeloos gras omzet in melk? Of erkennen we de heiligheid van de koe pas echt door haar een gezonde en gezondmakende plek te geven in het geheel van het leven op een (biodynamische) boerderij?
*Voor het maken van de biodynamische preparaten worden nooit koeien gedood. De voor de preparaten gebruikte koedelen zijn slachtafval.